Weblogbericht | 01-08-2023 | Ministerie van Buitenlandse Zaken

De oorlog in Oekraïne maakte een einde aan een lange periode van vrede in Europa. De NAVO is belangrijker dan ooit. Maar welke rol heeft de NAVO in de wereld? En waarom is de NAVO belangrijk voor Nederland? We leggen het uit.

Veiligheid in Nederland

Een veiligere wereld betekent een veiliger Nederland. Waarom? Denk bijvoorbeeld aan terrorisme, nucleaire wapens of cyberaanvallen. Deze dreigingen hebben één overeenkomst: ze laten zich niet door grenzen tegenhouden.

Onze veiligheid begint dus vaak in het buitenland. Daarom is het belangrijk dat we goede relaties hebben met andere landen. En dat we samen de stabiliteit in de wereld beschermen. Het ministerie van Buitenlandse Zaken zet zich daarvoor in. Ook de NAVO speelt daarbij een belangrijke rol. Maar wat houdt de NAVO precies in?

Wat is de NAVO?

NAVO is de afkorting van de ‘Noord-Atlantische Verdragsorganisatie’. In het Engels: North Atlantic Treaty Organization (NATO). Om misverstanden te voorkomen: er is dus geen verschil tussen NAVO en NATO.

De NAVO is een militair bondgenootschap tussen 31 landen uit Europa en Noord-Amerika, met een hoofdkwartier in Brussel. Nederland is ook lid van de NAVO. De NAVO werd in 1949 opgericht – dus kort na de Tweede Wereldoorlog – om de vrijheid en veiligheid van alle landen die lid zijn (bondgenoten) te beschermen. En dat bondgenootschap is nu misschien wel belangrijker dan ooit.

Wereldwijde uitdagingen voor onze veiligheid

De wereld is minder veilig dan die was. Ook dichtbij Nederland. Denk aan de oorlog die Poetin is begonnen in Oekraïne. Of China: een groeiende economische en militaire wereldmacht – die deze macht steeds vaker gebruikt. Ook ontstaan door technologische ontwikkelingen nieuwe soorten dreigingen, zoals cyberaanvallen. Of het gebruik van moderne wapens zoals drones, die zonder menselijke inzet doelen kunnen aanvallen.

Ook klimaatverandering kan leiden tot meer conflicten, of kan conflicten erger maken. Landen hebben elkaar nodig om zulke wereldwijde dreigingen te voorkomen en tegen te gaan.

NAVO en diplomatie

De NAVO is een militair en defensief bondgenootschap. Je zou misschien denken dat het bij de NAVO vooral gaat over militaire acties. Maar toch gaat daar een heel belangrijke stap aan vooraf. Op de eerste plaats staat de NAVO voor diplomatie. Door het gesprek aan te gaan met elkaar en met andere landen, proberen we conflicten zonder geweld op te lossen.

Ook binnen de NAVO werken bondgenoten samen en maken ze afspraken. Bijvoorbeeld over het beschermen van democratische waarden. Denk aan het kunnen houden van vrije en eerlijke verkiezingen, gelijke rechten voor iedereen en vrijheid van meningsuiting.

In de NAVO komen militaire en niet-militaire experts samen om informatie uit te wisselen over wat er gebeurt in de wereld. Zo bereidt de NAVO zich voor op de uitdagingen en dreigingen van nu en in de toekomst. Met militaire én diplomatieke inzet.

De NAVO in de wereld

De NAVO helpt ook een aantal andere landen die geen lid zijn van het bondgenootschap, met hun veiligheid. Bijvoorbeeld bij het trainen van hun eigen militairen. Ook kunnen militairen vanuit de NAVO worden ingezet bij het beheersen van een crisis. Dat is ook belangrijk voor Nederland. Want de wereld is steeds meer verbonden. En ook onze veiligheid is verbonden met die van anderen.

Artikel 5: wat als een NAVO-land wordt aangevallen?

Een aanval op één van de lidstaten, is een aanval op alle lidstaten. Artikel 5 is de belangrijkste afspraak in het zogenaamde Noord-Atlantisch Verdrag, het akkoord dat de basis vormt van de NAVO. Als één NAVO-lid wordt aangevallen, zullen alle leden het land militair steunen. Het aangevallen land staat er dus niet alleen voor. Zo’n aanval hoeft niet met tanks en geweren te zijn, maar kan bijvoorbeeld ook een cyberaanval zijn.

Kortom, de NAVO zorgt ervoor dat we samen veiliger zijn. Maar hoe wordt een land lid van de NAVO?

Wanneer mag een land bij de NAVO?

Een land kan niet zomaar lid worden van de NAVO. Daarvoor zijn verschillende eisen en moet het land een aantal stappen doorlopen.

• Stap 1: het land moet aan drie basisvoorwaarden van de NAVO voldoen. Lidmaatschap is alleen mogelijk voor Europese landen en landen in Noord-Amerika. Dat is bij de oprichting van de NAVO zo afgesproken. Een land moet democratisch zijn. En een land moet bijdragen aan de veiligheid in de Europees-Atlantische regio.
• Stap 2: het land moet een actieplan voor NAVO-lidmaatschap (Engels) volgen. Daarmee wordt een land getoetst en geholpen om aan verdere eisen van de NAVO te voldoen. Deze eisen hebben onder andere te maken met vrijheid, mensenrechten, democratie en rechtspraak. Daarvoor zijn in het land dat lid wil worden soms hervormingen nodig.
• Stap 3: het land moet akkoord zijn met de doelen, rechten en verplichtingen van de NAVO. Deze afspraken maakt het land in gesprekken met NAVO-leden.
• Stap 4: alle NAVO-leden moeten akkoord zijn met de toetreding van het land. Alle NAVO-leden ondertekenen hiervoor het toetredingsprotocol.
• Stap 5: de bevolking van het land zelf moet instemmen met NAVO-lidmaatschap. Dit kan bijvoorbeeld worden besloten door het parlement, of via een referendum.

Ieder land is anders. Daarom verschilt het ook per land hoe lang het duurt om lid te worden.

De NAVO en Nederland

Om onze manier van leven te beschermen, blijft Nederland bouwen aan een sterk Europa en een sterke NAVO. Want door met andere landen samen te werken en afspraken te maken, staan we sterker in de wereld.

Daarom zet het ministerie van Buitenlandse Zaken zich in voor een nauwe samenwerking binnen de NAVO. Maar ook binnen de Europese Unie (EU) en de Verenigde Naties (VN). En Nederland vindt het belangrijk dat de NAVO en de EU daarbij nauw samenwerken. Zo kunnen we risico’s voor onze veiligheid op tijd herkennen. Samen kunnen we oplossingen vinden voor wereldwijde uitdagingen. Dat is de beste manier om de Nederlandse vrijheid en veiligheid te verdedigen.

Op de website van Defensie vind je meer informatie over Nederlandse bijdragen aan NAVO-missies en NAVO-inzet in het oosten van Europa.